गोदावरी नदीच्या काठाकाठाने, मच्छिंद्रनाथ, गोरक्षनाथ व चौरंगीनाथ बोलत- बोलत चालले होते. त्यांनी दूरवर दिसणारे गांव कोणते म्हणून रस्त्याने जाणाऱ्याला विचारले. ते होय! भामाठाण म्हणत्यात त्या गावाला, भामाठाण नाव ऐकून गोरक्षनाथ, मच्छिंद्रनाथांना बोलला, ‘बरं का? गुरू महाराज बारा वर्षांपुर्वी मी या गावाला आलो होतो. तेव्हाचा प्रसंग, भर उन्हाळ्याचे दिवस, दुपारची वेळ, तापलेल्या फुपाट्यातून वणवण फिरत होतो, मला खुप तहान, भूक लागली, जवळपास वस्ती दिसेना, मी व्याकुळ नजरेने, चौफेर पाहत जड पावलाने चालत असता, दूरवर त्या तिकडे, एक शेतकरी औत हाकताना दिसला. मी त्याच्याजवळ जाईपर्यंत, तो औत सोडून बांधावरील निंब छायेत जेवणाच्या तयारीत बसला होता. जेवणाकरिता तो हातातील घास तोंडाकडे नेत असता, मी दिलेली ‘अलख निरंजन आदेश’ ही हाक ऐकली. हातातील घास तसाच खाली ठेवून, दोन्ही हात जोडून तो उभा राहीला मला नमस्कार करून काय सेवा करू महाराज? असे विचारताच, मी त्याला म्हणालो वत्सा तहान, भुकेने जीव व्याकुळ झाला आहे. थोडे जेवणपाणी मिळेल का? त्या शेतकरी मुलाने स्वतःचे जेवण, माझेपुढे सरकावले. मी जेवण करून तृप्त झालो. त्याला काहीतरी द्यावे म्हणून त्याचे नाव, गांव विचारले. त्या शेतकरी मुलाचे नांव माणिक व गावाचे नाव भामाठाण कळाले. मुलगा सुस्वभावी पण अडबंग भोळा होता. मी त्याला म्हटले तू मला जेवण दिले, मी तुला काही तरी द्यावे अशी माझी इच्छा आहे. त्यावेळी तो म्हणाला, तुमची काहीतरी द्यायची खुप इच्छा असेल हो! पण माझी घ्यायची इच्छा नसेल तर, तुमच्या इच्छेचा काय उपयोग. मी त्याला परोपरीने काहीतरी मागण्याबद्दल बोलत राहीलो तर वैतागाने तो म्हणतो कसा? अरे गोसावड्या तू पोटासाठी झोळ्या घेऊन दारोदारी फिरतोस, तू काय मला देणार? तुच मला काहीतरी माग. तु मागशील ते मी देईन. व पुन्हा बोलला माग म्हटले पण माझे बैल मागू नकोस, तुझे भिक्षा ओझे वाहण्यासाठी, बैल हे शेतकऱ्याचे दैवत आहे. मग त्या मुलाने, पूर्ण काशीखंड ग्रंथच मला ऐकवला. मी त्या मुलातील शापीत अग्नीचा दैवी अंश ओळखला. व त्याच्यातील परमशक्ती जागृत करण्याचे उध्देशाने व त्याचे कडून तप करून घेण्याचे उद्देशाने त्याच्या आडमुठे स्वभावानुसार आडमार्गाने त्याला शब्द जाळ्यात अडकविले. तुझे मन मला दान कर असे सांगितले. व त्याने मला क्षणाचाही विलंब न करता, तसे वचन दिले. असा तो अडबंग आजही तेथे असेल का? चला पाहू म्हणून तिघेही नाथ, त्या दिशेने निघाले. वायुलहरीतून ‘ओम नमः शिवाय’ असा मंगल ध्वनी ऐकू येत होता. दूरवर निंबाच्या छायेत, डोक्यावर ओझे घेऊन मनुष्य उभा दिसत होता. त्याचे जवळच एक बैल उभा दिसला. तिघे नाथ जवळ येताच गोरक्षाने ओळखले की, हाच तो माणिक, डोक्यावर औत, ऐठणाचे ओझे घेऊन उभा आहे. डोक्याच्या जटा वाढल्या होत्या. हातापायाच्या नखांची चुंभळ झालेली, हाडाचे काडे झालेली दिसत होती. अंगावर एकही वस्त्र राहीले नव्हते. दिगंबर अवस्थेत, मुखाने ‘ओम नमः शिवाय’ जप चालला होता. गोरक्ष म्हणाला. हाच तो अडबंग माणिक ! बारा वर्षापासून या शिळेवर उभा आहे. गोरक्ष म्हणाला गुरू महाराज, ही शिळा सामान्य शिळा नाही. ही रामाच्या डोळ्यातून, सिता विरहाचे जे अश्रु, या मातीत सांडले त्या अश्रुंनी ओल्या झालेल्या मातीची ही पवित्र शिळा आहे. त्या रामअश्रुंच्या शिळेचा मायेचा ओलावा, आजपर्यंत माणिकाला मिळाला. गोरक्षाने रामायणातील तो प्रसंग, मच्छिंद्रनाथांना कथन केला. अशा या पवित्र शिळेवर या निरागस माणिकाने बारा वर्षे उभे राहून तप केले आहे. माणिकाच्या कृष शरीराकडे पाहून, मच्छिंद्रनाथांनी त्याला त्या साधनेतून जागे केले. माणिकाने डोळे उघडून तीन्ही नाथांकडे पाहिले. मच्छिंद्र म्हणाले, बाळा सोड आता ही तपसाधना. तू खूप तप केले आहेस. तप साधनेतून जागा हो, हे ऐकून माणिक मच्छिंद्रनाथांना म्हणाला, तुम्हाला काय देणे घेणे माझ्या या तपसाधनेचे व गोरक्षाकडे पहात म्हणाला, मागच्या वेळेला हा एकटाच आला होता. माझी सर्व भाकरी खावून गेला. मला उपाशीच ठेवले. तेव्हापासून मला भुकच लागली नाही. आता तुम्ही तिघे आलात, आता माझ्याकडून तुम्हाला काय पाहिजे? माझे काय करणार आहात तुम्ही तिघे मिळून? आता मी तुमच्या भुलथापांना भुलणार नाही, आल्यावाटेने परत जा. अरे बाळा. आम्ही तुला बरोबर घेऊन जाण्यासाठीच आलो आहे. मच्छिंद्राचे बोल ऐकून, माणिक म्हणाला मला कोठेही यायचे नाही. तेव्हा गोरक्षनाथ, मच्छिंद्रनाथांना म्हणाले, महाराज तुम्ही दोघे झाडाखाली निवांत बसा, मी त्याच्याशी बोलतो. जसा आजार तसेच औषध द्यायला पाहिजे. गोरक्ष माणिकाला म्हणाले, हे तपेश्वरा मी सर्व पृथ्वी भ्रमण करीत फिरलो. परंतु तुमच्या सारखा तपस्वी मी अद्याप पाहिला नाही. तुमच्यासारखे महाज्ञानी, माझे गुरू असावेत व मी तुमचा शिष्य व्हावा. अशी माझी मनोकामना आहे. तुम्ही मला अनुग्रह देवून. माझे गुरू व्हाल का? गोरक्षाचे बोलणे ऐकून माणिक म्हणाला, अरे वेड्या तुला कळत कसे नाही मीच अद्याप कुणाला गुरू केलेला नाही, मग मी तुला शिष्य कसा करू. असे करतोस का? तुच माझा गुरू हो ! असे म्हणत माणिकाने, शेजारी उभ्या असलेल्या गोरक्षनाथाच्या तोंडाजवळ कान नेला. गोरक्ष याच क्षणाची वाट पहात होते. गोरक्षाने क्षणचाही विलंब न करता माणिकाच्या कानात महामंत्र जपला, माणिक साधनेतून पूर्ण जागा झाला. त्याचे संपूर्ण अज्ञान नाहीसे झाले. त्याला सर्व चराचरात, ब्रम्हस्वरूप दिसू लागले. त्याने गोरक्षाला नमस्कार केला. माणिकाचा हात धरून गोरक्षनाथ मच्छिंद्रनाथाजवळ आले व म्हणाले, हाच तो अडबंग माणिक’, यावर मच्छिंद्रनाथ हसून म्हणाले याला आतापासून अडभंग म्हणा. याच्या नावामुळे अडलेली कामे भंग होतील. मग मच्छिंद्रनाथाच्या आज्ञेने माणिकाला नाथपंथाची दिक्षा देऊन नाथबाणा दिला. व दिक्षांत नाव ‘अडभंग’ असे ठेवले. तो मंगलमय सोहळा पाहण्यासाठी शिवासहित देव गंधर्व या भूमीत आले. सर्व देवांनी ‘अडभंगाला’ आपआपल्या शक्ती भेट दिल्या व परत आपआपल्या ठिकाणी गेले. शिवशंकरांनी, बैलाला शापातून मुक्त केले. व आपल्या बरोबर कैलासाला गंधर्वनगरीत नेले. नंतर या तिन्ही नाथांसहीत अडभंगनाथ सर्व तिर्थे भ्रमण करीत करीत काशी नगरीत आले. काशी नरेश धर्मनाथाला, मच्छिंद्रनाथाच्या आदेशाने नाथपंथाची दिक्षा दिली. व पुढे हे पाचही नाथ, पुढील तिर्थयात्रेकरिता भ्रमण करू लागले. ते अज्ञानी जनतेला अध्यात्म मार्ग दाखवून त्यांच्या अंगची कर्तृत्व शक्ती जागृत करून, लोकांना जीवनाचा अर्थ सांगत फिरले. भारतातच नव्हे तर सर्व भूखंडात अडभंगनाथाचा वावर आहे. शके १७१० नंतर सर्व नाथांनी गुप्त समाध्या घेतल्या. परंतु अडभंगनाथ हे अग्नीचे अवतार असल्याने ते चिरंजीव आहेत. आजही त्यांचा भामानगरीमध्ये अडभंगनाथाचे वास्तव्य आहे. आजही ते लोकांची मनोकामना पूर्ण करतात.
त्या काळी अडभंगनाथांनी या ठिकाणी आश्रम स्थापन करून गुरूकुल गोशाळा बांधली. ईश्वर भक्ती, गुरुभक्ती व जीवब्रम्ह सेवेचे महत्तव पटवण्यासाठी अनुयायी तयार केले. कृषि तंत्रज्ञानाचा विकास केला. बदल हा काळाचा स्वभाव आहे. हजारो वर्षापूर्वीचे नाथवैभव राहिले नाही. ते सद्‌गुरू नारायणगिरीजी महाराजांनी आपले लाडके शिष्य स्वामी अरूणनाथगिरी महाराजांना सांगितले व ते वैभव पुन्हा या तपोभूमीत निर्माण करण्यासाठी शुभाशिर्वाद दिले.